Birleşik Krallık Savaş Konseyi sektereri Albay Hankey Winston Churchill 'in de desteğiyle, 1914 yılı Eylül ayında Çanakkale Boğazı'nın donanmayla geçilerek İstanbul'un işgalini öngören bir planı savaş konseyine sunmuştur. Plan, çeşitli evrelerden geçerek uygulamaya kondu ve Birleşik Krallık ve Fransa gemilerinden oluşan bir donanmanın Boğaz'a geniş çaplı saldırıları 1915 Şubat ayında başlatıldı. Özellikle 19 Şubat 1915 ve 25 Şubat 1915 bombardımanları sonucu Müstahkem Mevki Komutanı Cevat Çobanlı giriş tabyalarının geri hatta çekilmesi emrini uygulatmıştır. En güçlü saldırı ise 18 Mart 1915 günü uygulamaya konuldu. Ancak Birleşik Donanma ağır kayıplara uğradı ve deniz harekatından vazgeçmek zorunda kalındı.

Milletimiz vatanı için canını vermiş ama Çanakkale boğazından geçişe izin vermemiştir.  Kurtuluş savaşı yıllarında da   toprağından, vatanından bir karış vermemiştir. Büyük zaferin üzerinden yüz yıllar geçse de Türk milletinin kahramanlığı ile tarihin yazdığı en büyük zaferlerden ve destanlardan birisi olarak anılmaya devam edecektir.

Ülkemizin geleceğine yönelik en büyük görevimiz, milletimize bu coğrafyada bir asır önce nelerin yaşandığını, niçin ve nasıl bir istiklal mücadelesinin yapıldığını anlatmaktır.

1. Dünya savaşının en kanlı yaşandığı yerlerden bir tanesidir Çanakkale. Tüm ülkede oldugu gibi   kentimizin belleğinde  de derin izler bırakmıştır.

İlimizde Çanakkale şehitleri için her yerde bir iz bulmak mümkündür.  Ancak en görkemli olanı  Acıpayam ilçemiz Kelekçi beldemizde yapılan şehitler anıtıdır.  Ulkemizde her yerde oldugu gibi Denizli'de de  pek cok yerde 18 martta mevlitler okutulmakta, hayır yemekleri yapılarak şehitlerimiz anılmaktadır.   

Çanakkale savaşları ile ilgili kaynaklarda farklı  bilgiler var. 
Askeri kaynaklarda sadece cephede ölenler şehit kabul ediliyor. Osmanlı kaynaklarından derlenen rakamlarda ise muharebede şehit olanların sayısı 56 bin 643, sakat kalanlar 97 bin 7, kaybolanlar 11 bin 178 olarak veriliyor. Moorehad'ın ''Gelibolu'' adlı eserine göre ise Çanakkale Savaşı'nda 251 bin 309 Türk askeri şehit oldu, bu sayının yüzde 20'den fazlasını cephede şehit düşenler oluşturuyor.

Çanakkale savaşında Denizli'den çok sayıda şehidimiz var. Çanakkale Savaşları’nda en çok şehit veren ilin Bursa olduğu ifade ediliyor. Bursa’dan 3 bin 737 şehit verilmiş. Balıkesir’den 2 bin 779, Denizli’den 2 bin 514 şehit verilmişti.

Denizli Büyükşehir Belediyesi’nin derlediği rakamlara göre ise Çanakkale Savaşı’nda Denizli Askerlik Şubesi’ne kayıtlı 2 bin 514 kişi şehit oldu. Şehitlerin ilçelere göre dağılımı ise şöyle:

Acıpayam 247, Akköy 5, Babadağ 13, Baklan 43, Bekilli 53, Bozkurt 19, Buldan 197,  Çal 342, Çameli 10, Çardak16, Çivril 280, Güney 65, Honaz 83, Kale 7, Serinhisar 53, Sarayköy 179, Tavas 399, Denizli Merkez Köyler 144, Denizli Merkez ilçe 389, toplam 2514. 
Sayıların hiç önemi yok. Bu vatan icin can veren tüm şehitlerimizin ruhu şad olsun. 

Çanakkale sehitleri ile ilgili Pamukkale Üniversitesinin degerli çalışmaları var. Tarih bölümünden öğretim üyelerimizin araştırmaları çok değerli bilgiler  sunuyor. Özellikle Dr. Veysi Akın'ın Çanakkale Savaşında Denizli  kitabını anmak gerek. 

 Çanakkale şehiti askerlerimizden gelen mektuplar o günleri anlamak  için  çok önemli  belgeler. 2 şehidimiz ile sizleri tanıştırmak istiyorum. 

Birincisi Kelekçi'den  Hacı Hasan Oglu Halil,  ikincisi de Çivril' den Mehmet Çavuş.  

Halil  dedemizin mektubunu sizinle paylaşmak istiyorum. 

Huzuri Pederahanelerime.
Veli nimetim sebebi hayatım pederim. 26 ağustos 332 tarihli göndermiş
olduğunuz mektubu aldım. Derecesiz memnun oldum Cenab-ı hak siz pederime dahi iki cihanda memnun ve mesrur buyurursun,
Hamdolsun sıhhatliyim sizin dahi cümlenizin sıhhatte daim olmanızı Cenab-ı mevlayı müteal hazretlerinden (Ruzi şeb gece ve gündüz ) dilerim. Benim için merak etmeyesiniz sizin iyiliğinizden başka merakım yoktur selam-ı hususi ile ellerinden buse eder öperim.
Hayır duanızı isterim, validem gadına selamla ellerinden öper düai hayriyesini talep ederim. Hemşirem kadınlara cümlesine ayrıca selam ederim. Eniştem Süleyman ağaya mahdumu İsmail ağaya cümlesine selam ederim. Goca İsmail ağaya, yengem gadına, muhdumi hacı ağaya selam ederim, Sarı Osman oğlu Ahmet Ali ağaya mahdumi ağalara dizem gadına selam ederim.
Dayım Halil İbrahim efendinin ellerinden buse ile hatırını hoşnut ederim. Hanesi tarafına selam ederim. Yörük oğlu Mehmet ağaya hanesi tarafına selam ederim. Molla Hasan efendiye ayrıca olarak selam ederim. Hoca Halil efendi, Musa efendiye selam edip ellerinden buse eder hayır dualarını talep ederim.
Hacı İsa oğlu Efendiye... Ağalarına selam ederim. Hısım akrabaların ve komşuların 7 yaşından 70 yaşına kadar kefesine (hepsine) selam ederim. Mektubuma cevabı serian beklerim (mektubuma acil cevap beklerim)
Pederciğim baki afiyette daim olasınız.
332 eylül 332 Mahdumunuz Halil
....Biraderimin mektubu nereden geldiğini beyan edesiniz. Cümleten bayramı şerifiniz mübarek olsun.
Adres: Çanakkale grubundan 65. alay ikinci taburun sekizinci bölüğünden efradı Halil’den Tavaslı Kelekçi gariyesinden Hacı Hasan oğlu Halil diye yaz.

 
Ikinci mektubumuz Kadir Oğlu Mehmet Çavuş'un Hastaneden Cephedeki Komutanına Yazdığı Mektup (1915)

 "1 nci Kolordu, 1 nci Tümen, 7 nci Alay, 3 ncü Tabur, I nci Bölük Çavuşu, Denizli İli, Çivril Kazasının Madenler Köyünden Kadir Oğlu Mehmet, Conkbayır ve Seddülbahir çarpışmalarında büyük kahramanlıklar göstererek düşman tarafından atılan bombaları patlamadan yine düşmana atmak suretiyle üstün cesaret ve kahramanlık göstermiştir. Yine böyle bir bombayı alarak düşman üzerine atacağı sırada her nasılsa birden bire patlayan bombadan sağ el bileğini kaybetmiştir. 

Hastanedeki yatağından tabur komutanına gönderdiği mektupta; 

“Muhterem Komutanım, 
Sağ kolumu kaybettim, zararı yok, sol kolum var. Onunla da pekâlâ iş görebilirim. Beni üzen şey; yaramın kapanmamasından dolayı kıta’ma katılamamam ve düşmanla çarpışamamak. Hastaneden kurtularak halen harbe iştirak edemediğim için, beni mazur görünüz, affediniz, muhterem komutanım”.

Gururla andığımız Çanakkale Zaferi'nin 106. yıl dönümünde başta Gazi Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere Türk ordusunun kahraman askerlerini ve vatanları uğruna hayatlarını feda eden bütün şehitlerimizi ve gazilerimizi  rahmet ve minnetle anıyorum. 

Ruhları şad olsun. 

Doç. Dr. Devrim Alkaya 
İnş.Yük.Müh & Kamu Yöneticisi