Yerebatan Sarnıcı olarak bilinen Bazilika Sarnıcı’nın Tarihi ve Özellikleri

Yerebatan Sarnıcı olarak bilinen Bazilika Sarnıcı’nın Tarihi ve Özellikleri

İstanbul’un Avrupa yakasında Ayasofya’nın güneybatısında bulunan sarnıçtır. Bazilika Sarnıcı’nı Bizans imparatoru I. Justinianus yaptırmıştır. Asıl ismi Bizans Yunancası olarak Basilica Cisterna’dır. Basilica Sarnıcının halk arasında Yerebatan Sarayı olarak bilinmesinin sebebi ise içerisinde birçok sütun bulunması ve bu sütunların saray görüntüsü oluşturması nedeni ile halk arasında ‘Yerebatan Sarayı’ olarak bilinir. Bazilika Sarnıcı ismini almasının sebebi ise daha önceden bulunduğu alanda bir bazilika olmasından kaynaklıdır. Yerebatan Sarayı’nın uzunluğu 140 metre, genişliği ise 70 metredir. Bazilika Sarnıcı’nın toplam su kapasitesi 100.000 tondur. Sarnıcın içerisinde toplam 336 tane ve 9 metre yüksekliğinde sütunlar bulunmaktadır. Bazilika Sarnıcı toplam 12 sıra ve her sırada 28 mermer sütundan oluşmaktadır. Sarnıcın tavanı çapraz tonoz tuğla örülüdür. Yerebatan Sarayı’nın üzerinde 1955 – 1960 yılları arasında yapılan bir inşaat yüzünden toplam 8 tane mermer sütun ağır hasar görmüş, bu sütunların kırılıp sarnıcın yıkılmasını engellemek amacı ile 8 sütunun tamamı beton bloklar ile kaplanmıştır ve maalesef orijinal görünüşlerini yitirmişlerdir. Daha sonra İstanbul Belediyesi’nin yaptığı çalışmalar sonucu restorasyon projesi doğrultusunda orijinal tekniğe uygun olarak bu beton bloklar sökülmüş ve sütunların orijinal görünümünde restore edilmesi sağlanmıştır. Yerebatan Sarayı’nın zemini tuğla yapıdan oluşmaktadır. Tuğla yapıların arasında oluşacak su sızıntılarını önlemek amacı ile de kalın bir horasan harcı tabakası tuğlaların üzerine kaplanmıştır. Sarnıcın duvar kalınlıkları yaklaşık olarak 4.8 metredir ve bu duvarlarda da kalın horasan harcı kullanılmıştır. Yerebatan Sarnıcı İmparatorların bulunduğu saraya su sağlamak amacı ile yapılmıştır. Çevredeki diğer insanlara da su sağlayan sarnıç, sarayın bahçe sulamasında da kullanılmıştır. Fatih Sultan Mehmet’in 1453 yılında İstanbul’u fethetmesinden sonra sadece Topkapı Sarayı’nın bahçesinin sulanmasında kullanılmıştır. İslamın şartları gereği temizlik için durağan su yerine akan suyun tercih edilmesinden sonra Yerebatan Sarnıcı tamamen kullanıma kapanmıştır. 16. Yüzyılın ortalarına kadar unutulan sarnıç 1544-1550 yılları arasında Bizans İmparatorluğu’nun kalıntılarını araştıran ekip tarafından tekrar keşfedilmiştir. Sarnıcın keşfedilmesi ise Hollandalı bir kâşifin Ayasofya etrafında araştırma gezisi yaparken halk arasında evlerinde bulunan kuyulardan su çektiklerini ve bazılarının bu kuyulardan balık tuttuğunu öğrenmesi ile meydana gelmiştir. Bazilika Sarnıcı 1987 yılında İstanbul Belediyesi tarafından büyük bir restorasyona girmiştir. İstanbul Belediyesi Yerebatan Sarnıcı’ndaki bütün balçık ve çamuru çıkartmış, 52 basamaklı sarnıca iniş merdivenlerini onarmış ve içeride dolaşmayı sağlayacak su üzerine yürüme alanları oluşturmuştur. Bu büyük restorasyon sonrası Yerebatan Sarnıcı (Yerebatan Sarayı) olarak turist ve halkın ziyaretine açılmıştır.